SAMOSTEROWNOŚĆ JAKO KOMPETENCJA PRZYSZŁOŚCI
Samosterowność jest pojęciem, które pojawia się często w dyskusji i refleksji nad edukacją. W dyskusji nad edukacją mądra, zaangażowaną, skoncentrowaną na uczniach. Edukacją na miarę potrzeb i wyzwań XXI wieku. Zastanówmy się zatem, czym jest samosterowność? A ponieważ jest jedną z najważniejszych kompetencji, w jakie powinnismy wyposażyć nasze dzieci, zastanówmy się, jak to zrobić?
Według Joachima Bauera samosterowność to kompetencja, która umożliwia dzieciom sterowanie uwagą i hamowanie impulsów. Autor podkreśla, że uczeń samosterowny potrafi dokonać trafnej diagnozy danej sytuacji uczenia się, wybiera strategię uczenia się dostosowaną do problemu, jaki ma rozwiązać, na gorąco sprawdza skuteczność tej strategii . Ucznia samosterownego cechuje autentyczna motywacja do działania i chęć rozwiązania problemu. Utrzymuje on motywację aż do uporania się z zadaniem/problemem (1).
Samosterowność badali także Brockett i Hiemstra, którzy zwrócili uwagę, że należy rozróżnić samosterowność rozumianą jako podmiotową zdolność człowieka do bycia niezależnym (kategoria psychologiczna) od samosterowności w uczeniu się rozumianej jako umiejętność samodzielnego projektowania, realizowania i rozwijania swojej edukacji u człowieka (2).
W obu podejściach kluczowe okazują się tu pojęcia: uczenie się, strategie uczenia się, a te z kolei wiążą się ze stylami uczenia się.
Refleksja i dyskusja o edukacji nie może się odbywać w oderwaniu od refleksji o świecie, w jakim żyjemy, o świecie, w jakim będą żyły dzieci, które teraz uczestniczą w procesie edukacyjnym. Czym innym jest bowiem samosterowność dla pokolenia trzepaków, czym innym dla pokolenia geeków i nerdów.
Geek to osoba, która dąży do pogłębiania wiedzy i umiejętności w jakiejś dziedzinie (najczęściej w ramach nowych technologii lub różnych aspektów popkultury) w stopniu daleko wykraczającym poza zwykłe hobby. Geek porusza się w obszarach popkultury, nerd zaś wybiera sobie bardziej niszowe hobby.
Współczesne geeki i nerdy reprezentują nowe, XXI-wieczne rozumienie uczenia się.
Zatem, jak uczy się geek?
1. Najważniejsze jest zainteresowanie i skupienie na swoich potrzebach w zakresie nauki – uczę się tego, co MNIE jest przydatne, co MNIE interesuje, co jest ważne dla MNIE. To JA samodzielnie decyduję, o czym chcę się uczyć.
2. Geek uczy się przez praktykę (nauka poprzez działanie).
3. Geek bazuje na własnej determinacji, by możliwie najdokładniej zgłębić temat.
4. W procesie uczenia się wykorzystuje pełen potencjał sieci i multimediów, bada wszystkie dostępne źródła, także gdy chodzi o współpracę i uczenie rówieśnicze (geeki prowadzą nieustanną wymianę informacji na forach internetowych, w komentarzach pod filmami i postami, czyli stosują tzw. peer learning.
Dzięki temu, że geeki uczą się od siebie nawzajem, nie muszą obawiać się ostracyzmu i nadmiernej krytyki ze strony nauczycieli – zamiast tego mogą bez obaw zaspokajać swoją ciekawość, czerpiąc wiedzę od kolegów i koleżanek. Można powiedzieć, że geeki uczą się same z siebie, gdyż w nauce stosują wszystko to, czego pozbawione jest nasze tradycyjne myślenie o edukacji, która narzuca wszystko. I w końcu w swoich działaniach geeki bazują na motywacji wewnętrznej oraz podążaniu za tym, co budzi ich zainteresowanie i entuzjazm. Dzięki temu nie tylko chce im się uczyć nowych rzeczy, ale w większości przypadków nawet nie zdają sobie sprawy, że się uczą. Po prostu robią to, co ma dla nich sens, a nauka jest tego efektem ubocznym. I w tym tkwi sekret tego, co zrobić, żeby dzieci same chciały się uczyć. Zresztą odpowiedź jest zawarta w pytaniu: jeśli mają same chcieć się uczyć, impuls do nauki powinien wychodzi od nich samych, z ich wnętrza, a więc powinny bazować na wspomnianej motywacji wewnętrznej (3).
Przyjrzyjmy się zatem jej podstawowym filarom.
1. Bycie w relacji i poczucie bezpieczeństwa.
2. Poczuciu autonomii.
3. Poczuciu kompetencji/własnej wartości.
4. Poczucie istotności/sensu.
5. Wartości i cele.
Źródło:
(1) – Joachim Bauer [W:] http://www.budzacasieszkola.pl/wp-content/uploads/2016/12/Bauer-Selbststeuerung.pdf
(2) Jolanta Wilsz: Znaczenie samosterowności człowieka w działalności zawodowej. Problemy Profesjologii nr 1, 13-23 2008
(3) Mikołaj Marcela: Co ma geek do edukacji. Kreda 2/21.
Autor: Nina Gralczyk